Hastane, ambulans ve ev gibi alanlardaki hasta bakım işlemlerinde kullanılan, vakum yöntemiyle sıvı veya partikül çekmeyi sağlayan cihazlara cerrahi aspiratör denir. Yüksek emiş gücü sayesinde ayrıca, ameliyatlarda ve acil durumlarda da kullanılabilir. Hastanelerde genellikle yoğun bakım, ameliyathane ve acil ünitelerinde bulunur. Bunun dışında, hastanenin neredeyse tüm branşlarında kullanılabilir. Her ambulansta acil durumlar için bulunur. Ağız içinde kalan veya soluk borusuna kaçan kan, kusmuk, mukus ve diğer partiküllerin temizlenmesini sağlar. Evde bakılan hastaların, özellikle trakeostomili olanların, aspire işlemleri için kullanılır. Cihaz tarafından vakumlanan ifrazat, toplama haznesinde biriktirilir. Bu haznelerin çok kullanımlık modelleri olduğu gibi tek kullanımlık olanları da vardır. Cerrahi aspiratörlerde kullanılan aksesuarların ve filtrelerin belirli sürelerde temizlenmesi ve yenilenmesi hem hastanın hem de kullanıcının sağlığı konusundaki riskleri en aza indirirken, cihazın da uzun ömürlü bir şekilde hizmet vermesini sağlar.
Cerrahi aspiratörlerin ihtiyaca uygun olarak farklı güçte çalışan çeşitleri mevcuttur. Kullanılacak amaca ve yere göre farklı vakum kapasiteleri söz konusudur. Hastanelerin KBB ünitelerinde kulak içinde kullanılmak üzere üretilmiş 100 ml/dakika kapasiteli aspiratör cihazları vardır. 100 ml/dakika emiş kapasitesi çok düşük bir değeri ifade eder. KBB ünitelerinde bu kadar düşük kapasiteli cihazların kullanılmasının nedeni çok hassas yapıya sahip vücut bölümlerine zarar vermemek içindir. Diş hekimleri ise ağız içinden sıvı çekmek için genellikle 1000 ml/dakika kapasiteli aspiratörleri tercih eder. Bu değer dakikada 1000 ml yani dakikada 1 litre vakum kapasitesini ifade eder. Bunlar dışında diğer vücut sıvıları için farklı kapasitelerde cihazlar da üretilmiştir. 100 litre/dakika kapasiteli akışa sahip cerrahi aspiratörler dahi mevcuttur. Özel durumlar haricinde çoğunlukla 10 ile 60 litre/dakika aralığındaki cihazlar kullanılır.
Evde veya ambulansta kullanım için üretilmiş taşınabilir cerrahi aspiratörler de vardır. Bunların bataryalı ve bataryasız çeşitleri mevcuttur. Çok ağır olmayan ve taşınabilir büyüklükteki bu cihazlar, araç adaptörleri sayesinde seyahat sırasında bataryaya ihtiyaç duymadan çalıştırılabilir veya varsa cihazın bataryası şarj edilebilir. Taşınabilir cihazların ağırlığı 4-8 kg arasında değişir. Bataryasız olanlar nispeten hafifken bataryalı olanlar daha ağırdır. Taşınabilir cerrahi aspiratörlerin vakum kapasiteleri ise ameliyathanelerde kullanılan cihazlardan yaklaşık 2-4 kat daha düşüktür. Ameliyathanelerde kullanılan aspiratörlerin kapasitesi genellikle 50 ile 70 litre/dakika aralığında iken taşınabilir olanların kapasitesi genellikle 10 ile 30 litre/dakika aralığındadır.
Cerrahi aspiratörlerde 1, 2, 3, 4, 5 ve 10 litrelik toplama kavanozları (kapları) kullanılır. Bu kavanozlar plastik veya camdan üretilir ve cihaz üzerinde tek veya çift şekilde bulunabilir. Bazıları otoklavlanabilir (yüksek basınç ve sıcaklık ile sterilizasyon) özelliktedir. Bu tip kavanozlar defalarca kullanılabilir. Bazılarıysa tek kullanımlıktır.
Taşınabilir cerrahi aspiratörlerde genellikle küçük kapasiteli tek kavanoz kullanılır. Operasyon amaçlı aspiratörlerde ise 5 veya 10 litrelik kavanozlar çift halinde kullanılır. Bunun nedeni ameliyat esnasında çok fazla vücut sıvısının ortaya çıkabiliyor oluşudur. Toplama kavanozunun kapasitesi çok olunca daha fazla sıvı depolanabilir. Her çeşit cerrahi aspiratörde bulunan toplama kavanozları çok basit bir şekilde cihazdan sökülebilir, boşaltılıp tekrar cihaza takılabilir.
Toplama kavanozlarının içinde biriken sıvının cihaza kaçmasını önlemek için şamandıralı güvenlik sistemi kullanılır. Kavanozun üzerindeki kapakta bulunan bu parça, kavanoz tamamen sıvıyla dolarsa ve kullanıcı tarafından fark edilmezse aspiratöre sıvı kaçmasını önlemek için yapılmıştır.
Bebeklerin, çocukların ve yetişkinlerin dokuları farklı yumuşaklıktadır. Bu nedenle farklı vakum ayarı tercih edilebilir. Ayrıca aspire edilmek istenen sıvının yoğunluğuna göre de vakum ayarını değiştirmek gerekebilir. Vakum basıncını ayarlayabilmek amacıyla cerrahi aspiratörlerin üzerinde bir ayar butonu bulunur. Bu buton çevrilerek istenilen maksimum vakum değeri ayarlanabilir.
Cerrahi Aspiratörlerin Çeşitleri Nelerdir?
Amacına göre çeşitlendirilmiş birkaç cerrahi aspiratör modeli vardır. Bunlar, bataryalı cerrahi aspiratör, bataryasız cerrahi aspiratör, manuel cerrahi aspiratör ve torasik drenaj pompası olmak üzere 4 ana kategoride incelenebilir:
- Bataryalı Cerrahi Aspiratör
- Bataryasız Cerrahi Aspiratör
- Manuel Cerrahi Aspiratör
- Torasik Drenaj Pompası
Bataryalı ve bataryasız cihazlar hastanelerde, ambulanslarda ve evlerde kullanılabilen taşınabilir veya taşınamaz cerrahi aspiratörlerdir. Bunlar, gerek evde hasta bakımında gerek ambulansta acil durumda gerekse hastanede operasyon esnasında veya hasta başında kullanıma uygundur. Manuel cerrahi aspiratörler ise el yordamıyla çalışır ve elektriğin olmadığı durumlarda da rahatlıkla kullanılabilir. Genellikle acil durumlar için yedek olarak bulundurulur.
Torasik drenaj pompası cerrahi aspiratörlerden biraz farklı çalışır. Normal cerrahi aspiratörler çalışma durumunda sürekli olarak vakum yapar. Torasik drenaj pompası ise fasılalı yani aralıklı şekilde vakum yapar. Düşük hacim ve akış oranına ihtiyaç duyulduğu zaman kullanılır. Diğer bir adı ise toraks drenaj pompasıdır.
Cerrahi Aspiratörler Nasıl Temizlenir?
Sürekli olarak atık vücut sıvılarına teması nedeniyle cerrahi aspiratörlerde kirlenme oluşur ve böylece enfeksiyon riski meydana gelir. Bu risk hem hastaları hem de cihaz kullanıcılarını tehdit eder. Bu nedenle cihazların düzenli olarak temizlenmesi gerekir.
Cerrahi aspiratörlerin temizliğinde birkaç önemli nokta vardır. Özellikle her kullanımdan sonra cihaza mutlaka serum fizyolojik (SF) sıvısı çekilmesi gerekir. Serum fizyolojik sıvısı yoksa bu işlem distile suyla da yapılabilir. Cihaza SF sıvısı veya distile su çekilmesiyle vücut sıvılarının temas ettiği hortumlar ve cihaz bölümleri temizlenir. Bu sayede enfeksiyon riski azalır.
Cihazlar kullanıldıkça toplama kavanozu dolar. Dolduğunda boşaltılıp iyice temizlenmesi gerekir. Evde kullanılan cihazlar için bu işlem bulaşık deterjanı ile yapılabilir. Toplama kabının kapağı da temizlenmelidir. Tamamen dolmasını beklemeden en azından haftada bir kabın boşaltılıp temizlenmesinde fayda vardır.
Hastanelerde kullanılan cihazlardaki toplama kaplarının temizliği biraz daha farklı olabilir. Eğer toplama kabı çok kullanılabilir özellikteyse gerekli şekilde sterilizasyon işlemi yapılmalıdır. Otoklavlama veya kimyasal maddelerle sterilizasyon gibi işlemler uygulanabilir. Eğer toplama kabı çok kullanımlık değilse yenisiyle değiştirilmelidir. Tek kullanımlık toplama kapları işlem bitince tıbbi atık kutularına atılabilir.
Cerrahi aspiratörlerin hortum seti de temiz tutulmalıdır. Hortum seti tek veya çok kullanımlık olabilir. Çok kullanımlık olanlar silikon hortumdur. Hortumlar bir süre kullanıldıktan sonra kirlenerek siyahlaşmaya başlar. Böyle bir durumda uygun şekilde temizlenmeli veya yenisiyle değiştirilmelidir. Aspire işlemi için kullanılan aspirasyon kateterleri (sondaları) ise steril paketler içinde muhafaza edildiği için kullanıldıktan sonra atılmalı ve diğer bir işlemde yeni paketten çıkarılarak kullanılmalıdır.
Cerrahi Aspiratörlerin Filtreleri Ne Zaman Değiştirilir?
Cerrahi aspiratörlerin toplama kabında bulunan şamandıranın sağladığı güvenlik mekanizması gibi bir güvenlik mekanizması da aspiratör filtreleri sayesinde sağlanır. Bu filtreler cihazdaki vakum girişi ile toplama kavanozu arasına takılır. Filtreler, enfeksiyona sebebiyet verebilecek mikroorganizmaların cihazın içine gitmesini engellediği gibi, su veya nem ile temas ettiğinde geçirgenliğini tamamen kaybetmesiyle (hidrofobik filtre) cihazın arızalanmasını da önler. Bunlara, cerrahi aspiratör filtresi, bakteri filtresi veya hidrofobik filtre adı verilir. Filtre kullanımı sayesinde cihaz, hasta ve çevre sağlığı korunmuş olur.
Hidrofobik filtreler hem cihazın içine bakteri, virüs ve diğer partiküllerin girmesini hem de cihazın motoruna sıvı kaçmasını engeller. Genellikle ayda bir değiştirilir. En geç iki ayda bir değiştirilmesi gerekir. Filtrenin görüntüsünden değişim zamanının geldiği anlaşılabilir. Filtrenin için siyahlaşmaya başladığında değişim zamanı gelmiş demektir. Eskisi tıbbi atık kutusuna atılmalı ve yenisi cihaza takılmalıdır.
İlk yorum yapan olun